حرف‌های منتشرنشده از عباس کیارستمی: سوره زلزال تکانم داد

به گزارش مهر، کتاب «سینمایی دیگر؛ چند مقاله و گفت‌وگو درباره سینمای عباس کیارستمی» به کوشش سیدعماد حسینی امروز دوشنبه ۳ اردیبهشت ماه در دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر رونمایی می‌شود.

در بخشی از این کتاب پرسش و پاسخی بین ژان لوک نانسی، فیلسوف فرانسوی با عباس کیارستمی آمده است که در آن درباره قرآن صحبت می‌شود.

خواندن این بخش از گفتگو برای اولین بار خالی از لطف نیست:

کیارستمی: من یک سوال دارم.

(کیارستمی سوره ای از قرآن را می خواند؛ سوره زلزله)

بسم الله الله الرحمن الرحیم إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا، وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا، وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا، یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ َخْبَارَهَا، بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحَی لَهَا، یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِیُرَوْا أَعْمَالَهُمْ، فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ.

چه انگیزه ای داشتید برای اشاره به این سوره؟ کجا آن را پیدا کردید؟ برای من یکی از زیباترین سوره های قرآن است. نمی دانم شما هم اعتقاد دارید یا نه؟ حدود بیست سال پیش به این سوره برای ساختن یک فیلم فکر می کردم. خیلی برایم تکان دهنده بود وقتی در نوشته‌های شما آن را خواندم.

(نانسی بخشی از کتاب بداهت فیلم را به نقد فیلم زندگی و دیگر هیچ که به زبان فرانسه به زندگی ادامه دارد ترجمه شده اختصاص داده است. او معتقد است که فیلم کیارستمی بیانگر این نکته است که زندگی چه در عزا و غم و چه در شادی راه خود را می رود. نانسی برای اثبات حرف خود مصداق هایی همچون فوتبال دیدن زلزله زدگان را برمی شمرد. نانسی بعد از تحریر این نقد در صفحه ۵۰ کتاب، به سوره زلزال اشاره می کند و می نویسد: «آیا ممکن است کیارستمی به خاطر ادای احترامی نهان به فرهنگ قوم خویش، در ساخت فیلم زندگی و دیگر هیچ به سوره های ۹۸ و ۹۹ از قرآن که نام آنها به ترتیب البینه و الزلزال است اندیشیده باشد؟» کیارستمی نیز به این جملات اشاره دارد.) (ناشر)

• شما همه قرآن را حفظ هستید؟

کیارستمی: نه اما این یکی را از حفظ می‌دانم. این سوره به نظرم بسیار عرفانی است، بسیار مدرن است، تصویر بسیار زیبایی از روز قیامت دارد.

• من نه قرآن را زیاد می‌شناسم و نه سنت اسلامی را اما کمابیش آن قدر می‌شناسم که با دیدن «زندگی و دیگر هیچ» به یادم آمد سوره ای به نام زلزله در قرآن است.

کیارستمی: این سوره را از کجا می‌شناسید؟

• من به مساله یکتاپرستی در مجموع علاقه بسیار دارم. از این پس می خواهم درباره این مساله و خاصه مساله مجاورت یکتاپرستی و فلسفه در تمامی سرچشمه‌های تمدن غرب کار کنم و به این دلیل سعی کردم قرآن را بهتر بشناسم. من به این سوره استناد کردم چون تصور می‌کردم سرلوحه خاموشی برای فیلم شما باشد. خصوصا هنگامی که به این آیه فکر می‌کنم؛ آن گاه که همه جا یکسره ویرانی است. زمین به زبان می‌آید و یک حکایت تعریف می‌کند. برای من فیلم همین بود.

کیارستمی: به نظرم یکی از زیباترین سوره‌های قرآن است. یک بیان تصویری است اما موقع ساختن فیلم اصلا به یادش نبودم. این استنباط شما مرا به یاد آن انداخت و دیدم انصافا هم بلد بودم و هم سال ها پیش دلم می‌خواست فیلمی درباره‌اش بسازم.

• شاید ناخودآگاه است. به قرآن فکر کردم چون شما ایرانی هستید، نه به متن ولتر درباره زمین لرزه لیسبون که در غرب مورد استناد و ارجاع است.

مراسم رونمایی از کتاب «سینمایی دیگر؛ چند مقاله و گفت‌وگو درباره سینمای عباس کیارستمی» روز دوشنبه ۳ اردیبهشت ماه ساعت ۱۴ در هم‌اندیشی «مطالعات جشنواره» در دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر برگزار می‌شود. این برنامه از جمله برنامه‌های جنبی سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر است.